Month: April 2021

Օր, աղջիկ, կրակ, տարի, արքա, տիկին, հորեղբայր, նախամարդ, դար, ժամանակ, ամուսին, ձի, ուռենի, թագուհի, լուսաբաց, ամիս

վա- օր, տարի, ամիս

ի- կրակ, դար, ժամանակ, լուսաբաց, արքա

Իշխանին վրդովվում էին այն լուրերը, թե շինականները նորից լքում են իր կալվածքները։

Իշխանին վրդովվում էին այն լուրերը ։

Շինականները նորից լքում են իշխանի կալվածքները։

Հոդված 14. Զինված ուժերը և պաշտպանությունը

1. Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությունը, անվտանգությունը, տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անձեռնմխելիությունը:

2. Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերը քաղաքական հարցերում պահպանում են չեզոքություն և քաղաքացիական վերահսկողության ներքո են:

3. Յուրաքանչյուր քաղաքացի պարտավոր է օրենքով սահմանված կարգով մասնակցել Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությանը:

1) Փաստացի Սյունիքում սահմանները խախտվել են, քանզի Ադրբեջանի ու Հայաստանի գործող սահմանի երկայնքով են տեղակայվել ադրբեջանական զորքերը, իսկ ՀՀ զինված ուժերը ոչինչ չեն նախաձեռնում։

2) Ըստ վերջին դեպքերի` ռազմական ղեկավարությունը և գլխավոր շտաբը անվստահություն են հայտնել ղեկավարությանը։ ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբը հայտարարությամբ իր վճռական բողոքն է արտահայտել չհիմնավորված պատճառներով ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի 1-ին տեղակալի պաշտոնից ազատման առնչությամբ, որն իրականացվել է առանց Հայաստանի Հանրապետության ազգային և պետական շահերը հաշվի առնելու, համարելով երկրի համար այսպիսի ծանր պայմաններում նման որոշումը հակապետական և անպատասխանատու քայլ: Հիմք ընդունելով այդ քայլը, զինված ուժերը պահանջել են ՀՀ վարչապետի և կառավարության հրաժարականը։

3) Իհարկե բազում մարդիկ կատարել են իրենց պարտքը և մասնակցել են պատերազմին, սակայն որոշները անհիմն պատճառներով չեն ներկայացել։

…ԵՎ ԱՐԺԵ՞Ր ԱՐԴՅՈՔ

…Եվ արժե՞ր արդյոք, որ աշխարհ գայիր:
Մի տուն, մի գլուխ պահելու համար,
Ժամանակավոր
Մի անմահություն շահելու համար
Արժե՞ր, որ այդքան կորուստներ տայիր:

Արժե՞ր, որ այդքան ժայռեր փշրեիր
Քարքարոտ մի հուն մտնելու համար,
Պարզ ու նախնական
Մի ճշմարտություն կրկնելու համար,
Մի բուռ ինքնություն գտնելու համար
Արժե՞ր, որ այդքան, այդքան փրփրեիր:

Արժե՞ր, որ այդքան դու քեզ քրքրեիր,
Երբ որ ուժերդ չէին ներելու`
Քո իսկ էության
Փախած բևեռներն իրար բերելու,
Արժե՞ր, որ այդքան հոգսեր կրեիր:

Երբ ամպրոպի պես չէիր պայթելու,
Չէիր վանելու այս մեղկ մարդկության
Եվ մարդու մեղքերն` աշխարհից հեռու,
Արժե՞ր, որ այդքան դու որոտայիր,
Եվ արժե՞ր արդյոք, որ աշխարհ գայիր:

Բանաստեղծը այստեղ անդրադառնում է կյանքի արժեքին և կարծես թե կասածի տակ է դնում ամենը ։ Նկարագրում է տառապանքները, որոնց միջով նա անցել է։ Իսկ վերջին տանը ասում է, թե այդ ամենը միևնույն է նրան ոչինչ չեն տվել և էլի հրեկտորական հարց է տալիս ընթերցողին միթե այդ ամենը իմաստ ուներ, այդ թվում նաև աշխարհ գալը։

ՄԻ ՏԵՂ ԻՇԽԱՆ ՈՒ ՏԵՐ

Մի տեղ իշխան ու տեր,
Մի տեղ համեստ հովիվ,
Մի տեղ ճորտ եմ եղել,
Մեկին մոտ-մտերիմ,
Մեկին հազիվ ծանոթ,
Մեկին խորթ եմ եղել:
Մի օր զարթնած անտառ,
Մի օր հնձած հովիտ,
Մի օր կորդ եմ եղել:
Ինչ եղել եմ, եղել,—
Միայն չասեք, թե ես
Ավելորդ եմ եղել:
Ես կատարյալ մարդու,
Մարգարեի, աստծո
Հավակնորդ եմ եղել:
Ես և բարձր եմ եղել,
Եվ շիտակ եմ եղել
Իմ երազի նման,
Եվ իմ անցած երկար
Ճանապարհի նման
Խորդուբորդ եմ եղել:

Այստեղ նկարագրվում է մարդու բազմակողմանի լինելը։ Ամեն մարդ կարող է իր կյանքի ընթացքում լինել իշխանից մինչև հովիվ, կամ հնձած հանդից մինչ զարդարված անտառ։ Ամեն պաշտոնում կարծես եղել է հեղինակը, բայց ամեն ինչ խորդուբորդ է եղել․ համենայն դեպս նա գտել է ոսկե միջինը և իր երազած կյանքը ապրել։

ԳՈԻՑԵ ՀԵՆՑ ԱՅՍՏԵՂ

Ինձ թվում է, թե մի քանի անգամ
Հերքել եմ արդեն
Ես անդարձության օրենքն անողոք:
Մի քանի անգամ գնացել-եկել,
Ապրել եմ այսպես և ապրում եմ դեռ:
Ինձ թվում է, թե մի քանի անգամ
Ամենավերջին վերջինն եմ եղել
Եվ սպասում եմ վերջնական վերջին:
Ինձ թվում է, թե մի քանի անգամ
Տեսել եմ արդեն հավիտենության
Ամենավերջին ակնթարթը ես,
Որից դենը դեռ
Կա մի անսահման հավիտենություն:
Ինձ թվում է, թե մի քանի անգամ
Եղել եմ արդեն անսահմանության
Ամենավերջին սահմանի վրա,
Որից դենը դեո
Կա մի անվախճան անսահմանություն:
Եվ ի՞նչ իմանաս չենք հանդիպելու
Ամենավերջին հավիտենության
Ամենավերջին ժամի ժամանակ,
Ամենավերջին անսահմանության
Ամենավերջին սահմանի վրա,
Գուցե հենց այստեղ և այս նույն պահին:
— Խփիր, այս պահի կենացը խմենք,
Մի վայրկյան հետո գուցե չլինենք:

Հեղինակը նկարագրում է իր բուռն կյանքը, որի ընթացքոմ ամեն ինչ հասել է ծայրահեղությանը, սակայն մահը չի մոտեցել և կյանքը շարունակվել է։ Վերնագիրը արդեն իսկ խոսուն է, որը իրենից ներկայացնում է ապրել ներկայով, իսկ վերջին տողերում ամփոփվում է միտքը ասեվով, որ հենց հիմա պետք է գործենք, քանի որ հաջորդ վայրկյանը նույնիսկ մեր ձեռքերում չէ։

1. «Մագդաղինե»՝ ի՞նչ է նշանակում։
2. Տողեր, որ ցույց են տալիս աղջկա բարոյականությունը։
3. Տողեր, որ ցույց են տալիս աղջկա՝ այդ գործով զբաղվելու անհրաժեշտությունը։
4. Տողեր, ուր հեղինակը ապացուցում է, որ բարոյականություն ասվածը խիստ հարաբերական բան է։

1․ Մագդաղինեն այս նովելում մեջբերում է Աստվածաշնչի մի հատվածից: Աստվածաշնչում հիշատակվում է մի անբարոյական կին, ով այս անունն էր կրում: 

2․Պարարտ ու շնորհալի կազմը այս կնոջ՝ անպատկառ կերպով հոլանի կուրծքեն, շարունակ վար սահող սեւ գուլպաները շտկելու, տեղը բերելու համար ըրած հարատեւ ջանքեն կհայտնվեր: Ինքն ալ ցանկահարույց կեցվածքի մը հրապույրները կ’ավելցներ անոր վրա, գիտակից ու ջանադիր լրբությամբ մը:          

3․Երկու տարի առաջ մայրիկս մեռավ,- այս «իկս»-ին մեջ անհուն գորովանք մը ու թախիծ մը կա.- հայրս չեմ ճանչնար. ինե երկու տարու պզտիկ քույր մը ու ավելի պզտիկ եղբայր մը ունիմ. ասոնք են իմ բոլոր ազգականներս. քույրս ու եղբայրս դպրոց դրած եմ, ամենքը ես կպահեմ:       

4․ Այս հին դեպքը պատմելուս, անցյալները՝ բարձրաստիճան եկեղեցական մը, աստվածաբան ու կենցաղագետ մարդ, մանրամասն հասկցուց ինծի կրոնական պատճառները այս զլացումին: Հրապուրված աղջկան ու պոռնիկին զանազանությունը ըրավ. սա պարագային մեջ եկեղեցին ասանկ կտնօրինե, ըսավ ինծի, սա մյուս պարագային մեջ ալ անանկ: Բացատրություններ տվավ՝ որոնք նուրբ թվացին ինծի. վկայություններ բերավ որոնց դեմ ըսելիք մը չգտա: Իր փաստերը՝ բարբարոս ու վավերական՝ չհամոզեցին զիս:

Որևէ ձայնավորի և յ կիսաձայնի արտասանական զուգակցումը կոչվում է
երկհնչյուն։ Ժամանակակից արևելահայերենի երկհնչյուններն են՝
այ — լայն, վայր յա — դայակ, եղյամ
ույ — նույն, լույս յու — սյուն, նյութ
էյ (եյ) — թեյ, սեյսմիկ յէ (յե) — երազ, հայելի
օյ (ոյ) — խոյ, Նոյ յօ (յո) — արդյոք, յոթ
յի — տղայի, խաղայի յը — հայը, բայը։

Առաջադրանք

1. Դո՛ւրս գրել այն բառերն ու բառաձևերը, որոնցում երկհնչյուն
կա, և ընդգծե՛լ երկհնչյունը:

Գարունդ հայերեն է գալիս,
Ձյուներդ հայերեն են լալիս….

Լույսը յոթ անգամ չեմուչում արեց,
Յոթ թռչուն պոկվեց յոթ բարդու ճյուղից…

Հայաստան ասելիս այտերս այրվում են,
Հայաստան ասելիս ծնկներս ծալվում են,
Չգիտեմ՝ ինչո՞ւ է այդպես։

Ծանր նստել է քարափը ձորում,
Հյուրընկալ տերը մանկության ձորի։

Ամպե՛ր, արծիվնե՛ր, կաքավնե՛ր համեստ
Եվ թափառական ուլե՛ր քարայծի,
Մի՛ չարաշահեք բարությունը մեծ
Ու համբերությունն այս մեծ քարափի։
Թողե՛ք՝ նա մի քիչ ինքն իր հետ մնա,
Իր ներսը նայի, և ով իմանա,
Գուցե թե սրտից մի աղբյուր հանի
Կամ թե այնպիսի մի հարստություն,
Որ ուրիշ քարափ աշխարհում չունի։

Հայերեն,ձյուներդ,լույսը,յոթ,ճյուղից,Հայաստան,այտերս,այրվում,այդպես,հյուրընկալ,մանկության,քարայծի,բարությունը,համբերությունն,այս,նայի,աղբյուր,այնպիսի,հարստություն։

2.Արտագրե՛լ՝ լրացնելով երկհնչյունները։
Առավոտյան, ծովեզրյա, այծյամ, արդյոք, մատյան, առյուծ, բազմամյա,
ստորոգյալ, լուսնյակ, կորյուն, եղյամ, սայթաքել, կայսր, եռամսյակ, լռակյաց, գործունյա, դղյակ, ծննդյան, կղզյակ, մշակյութ, անասնաբույժ, մեղվաբույծ,համբույր, եղջյուր, թեյաման, սառուցյալ, նյութ, ձյութ, կույտ, շաբաթօրյակ,հույսն։

3.Դո՛ւրս գրել այն բառերը, որոնցում մեկից ավելի
երկհնչյուն կա։
Արտաժամյա, պայթյուն, հայություն, օտարերկրյա, գյուղական, միջանկյալ,
մայրություն, այժմյան, մագաղաթյա, ներքոհիշյալ, կայունություն, արքայորդի,
հարյուրամյա, լայնություն, հարաբերյալ, վայրագություն, գրաբարյան, մետաքսյա,
յուրային։

պայթյուն,հայություն,մայրություն,այժմյան,կայունություն,հարյուրամյա,լայնություն,վայրագություն,յուրային։

4. Որոշե՛լ տրված բառերից յուրաքանչյուրի ձայնավորների
ու բաղաձայնների քանակը։
Ակունք, բարձունք, խճանկար, անդունդ, հրաժեշտ, պայթյուն, դաստիարակ,
մանրէ, սրբատաշ, հյուլե, անընդհատ, սրընթաց, մերթընդմերթ, մտավոր,
դազգահ:

Ակունք-2 ձ 3 բ

բարձունք-2 ձ 5 բ 

խճանկար-4 ձ 5 բ
Անդունդ-2 ձ 4 բ
Հրաժեշտ-3 ձ 5 բ
Պայթյուն-2 ձ 5 բ
Դաստիարակ-4 ձ 5 բ
Մանրէ-2 ձ 3 բ
Սրբատաշ-3 ձ 5 բ
Հյուլե-2 ձ 3 բ
Անընդհատ-3 ձ 5 բ
Սրընթաց- 3 ձ 5 բ
Մերթընդմերթ-3 ձ 8 բ
Մտավոր-3 ձ 4 բ
Դազգահ-2 ձ 4 բ

5.  Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով յա, իա, եա։
Հեքիաթ, ակացիա, բամիա, այծյամ, էներգիա, Անդրեաս, եղյամ,
էքսկուրսիա, խավիար, կղզիակ, Սուքիաս, կրեա, միլիարդ, վայրկյան, Բենիամին,
մումիա, Սիսիան, փասեան, միմյանց, Արաքսյա, դաստիարակ, լյարդ, քիմիա,
օվկիսնոս, անցեալ, Ազարիա, Անանյա, Եղիա, Եղիազար, Երեմյա, հեծյալ,
Զաքարյա, Մարիամ, Ամալյա, Օֆելիա։

6.  Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով յո, իո, եո։
Ամբիոն, աքսիոմ, բրաբիոն, լեգեոն, հետիոտն, արդյոք, մարմարյան,
թեորեմ, մեդալիոն, միլիոն, ակորդեոն, չեմպիոն, պանսիոնատ, Սրապիոն,
տրիլիոն, օրիորդ ավիացեոն, ինդուկցիոն, ամեոբա, քամելիոն։

7. Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության գրելով յ տառը։
Կայուն, հայելի, Միքայել, զրոյական, էություն, նայել, վայելել,
գայիսոն, էակ, ատամնաբույժ, Ռաֆայել, միայն, պոեմ, պոետ,
միասին, հիանալ, թեյել, խնայել, հիանալ, որդիական

Հայ ազգային-քաղաքական շարժման աշխուժացմանը նպաստում էր այն հանգամանքը, որ Հայկական հարցը դարձել էր մեծ տերությունների հետաքրքրության առարկա։ Սակայն սուլթանական վարչակարգը բարենորոգումների փոխարեն ավելի սաստկացրեց ազգային ու հասարակական ճնշումները։ Ստեղծվեց մի վիճակ, երբ ազատագրվելու ակնկալիքներ ունեցող ժողովուրդը հայտնվեց ավելի ծանր վիճակում։ Նման պայմաններում արևմտահայության լայն զանգվածներին մնում էր դիմել պայքարի բոլոր՝ խաղաղ ու զինված ձևերին, իսկ հասարակական-քաղաքական շրջանակներին՝ ուղղություն տալ այդ շարժմանը։ Հայաստանի տարբեր շրջաններում և գաղթավայրերում ձևավորված գաղտնի ազատագրական խմբակները հիմք դարձան 1880-ական թթ. կեսերից կուսակցությունների առաջացման համար։

Հայ ազատագրական շարժման նշանավոր կենտրոններից էր Վան քաղաքը։ Այստեղ գաղափարական ոգեշնչողներն էին Մկրտիչ Խրիմյանը, Մկրտիչ Փորթուգալյանը և Մկրտիչ Թերլեմեզյանը։ Մ. Խրիմյանի խորհրդով Մ. Փորթուգալյանը և նրա 12 սաները ստեղծում են մի կուսակցություն, որը կազմում է ապագա կուսակցության կորիզը։ Վտանգավոր համարելով Փորթուգալյանի գործունեությունը՝ 1885թ. մարտին իշխանությունները նրան վտարում են Վանից։ Նա հաստատվում է Մարսելում, որտեղ հրատարակում են  «Արմենիա» թերթը, զբաղվում հայրենասիրական գաղափարների տարածումով։ Մկրտիչ Թերլեմեզյանը 1885թ. աշնանը Վան քաղաքում հիմնադրում է առաջին հայ ազգային կուսակցությունը՝ «Արմենական» անունով։ Արմենականները պայքարում էին արևմտահայերին լուսավորելու և թուրքական բռնակալությունից ազատագրելու համար։ Հայկական հարցի լուծումը նրանք կապում էին Եվրոպայի օգնության և համաժողովրդական ապստամբության հետ։ Արմենականների գործունեության մեջ կարևոր տեղ ուներ զենքի հայթայթման ու կուտակման, ժողովրդին համահայկական ապստամբության նախապատրաստելու գործը։ 19-րդ դարի 90-ական թթ. նրանք կողմնորոշվում են դեպի հայդուկային պայքարը և համագործակցում «Դաշնակցության» հետ։ Արմենականների շարքերն արագորեն աճում են: Մինչև 1890 – ական թթ. սկիզբը միայն Վանի վիլայեթում հիմնվում են մոտ 150 – իցավելի կազմակերպական խմբեր՝ մոտ երկու հազար անդամներով: Կուսակցության գաղափարները լայն արձագանք են գտնում Տարոնում, Բաղեշում, Անդրկովկասում, Եգիպտոսում, Բուլղարիայում և ԱՄՆ-ում: Արմենականները ցուցադրեցին թուրքական բռնատիրության դեմ կազմակերպված քաղաքական ու զինված պայքարի վառ օրինակներ և խոր հետք թողեցին հայ ազատագրական շարժման պատմության մեջ: 

19-րդ դարի 80-ական թթ. Եվրոպայում սովորող հայ ուսանողությունը կրում էր ժամանակի գաղափարական ազդեցությունը: Սակայն հայ երիտասարդությանը որքան էլ հրապուրիչ թվար սոցիալիզմը, Հայկական հարցի լուծումը շարունակում էր մնալ առաջնային խնդիր: 1887թ. օգոստոսին Շվեյցարիայում Ժնևի համալսարանի մի խումբ արևելահայ ուսանողներ՝ Ավետիս Նազարբեկյանը, Ռուբեն Խանազատը, Գաբրիել Կաֆյանը, Մարո Վարդանյանը, ստեղծեցին երկրորդ քաղաքական կուսակցությունը: Նրանք 1887թ. վերջին հիմնադրում են իրենց թերթը, որը կոչում են «Հնչակ», որից էլ շուտով կուսակցությունը ստանում է իր անունը: Հնչակյանների հաքյացքներում առանձնակի տեղ ուներ սոցիալիզմի գաղափարը, որին հասնելու միջոց նրանք համարում էին գյուղական համայնքը: 1888թ. աշնանը «Հնչակ» թերթում հրատարակվում է կուսակցության ծրագիրը: Որպես մոտակա խնդիր սահմանվում է հայրենիքի մեծագույն մասի՝ Արևմտյան Հայաստանի ազատագրումը թուրքական բռնապետությունից: Ապագա հայկական անկախ պետականության կազմում պետք է միավորվեին օսմանյան, ռուսական և պարսկական տիրապետությանը պատկանող հայկական հողերը: 1889 թ. Ռ. Խանազատի և Գ. Կաֆյանի ջանքերով ստեղծվում են Կարինի և Տրապիզոնի մասնաճյուղերը: Ապա կուսակցական կառույց է հիմնվում Կ. Պոլսում, որին անդամակցում են հայտնի գործիչներ Միհրան Տամատյանը, Համբարձում Պոյաճյանը, Արփիար Արփիարյանը: Ստեղծվում են կառույցներ Արևմտյան Հայաստանում, Աթենքում, Եգիպտոսում և այլն: Կուսակցությունն իր գործունեության առանցքն է դարձնում հայդուկային շարժմանն աջակցելը: Հնչակյանները կարևոր դեր են ունենում Սասունի 1894թ. ինքնապաշտպանության և Զեյթունի 1895-1896 թթ. ապստամբության կազմակերպման գործում: 1896թ. Լոնդոնի առաջին համագումարում Հնչակյան կուսակցությունը պառակտվում է երկու թևի՝ սոցիալիստական և ազգային: Սոցիալիստական թևը՝ Ա. Նազարբեկյանի գլխավորությամբ, որը կարևոր խնդիր էր համարում սոցիալիզմի համար պայքարը, կազմում էր փոքրամասնություն, իսկ ազգայինը՝ մեծամասնություն: Վերջիններս Ա. Արփիարյանի գլխավորությամբ հեռանում են կուսակցությունից և 1898թ. հանդես են գալիս «Վերակազմյալ հնչակյաններ» անունով: Հնչակյան կուսակցությունն իր խոշոր ավանդն է ունենում հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործում:

1890թ. հուլիս-օգոստոսին Թիֆլիսում ընթացող հիմնադիր ժողովները հանգեցնում են հայ ազգային ավելի ազդեցիկ կուսակցության՝ «Հայ հեղափոխականների դաշնակցության» ստեղծմանը: Նորաստեղծ կուսակցության կորիզը Քրիստափոր Միքայելյանի գլխավորած «Դրոշակ» խմբավորումն էր: Կուսակցության ձևավորման գործընթացում առաջնակարգ դեր են կատարում Ք. Միքայելյանը, Սիմոն Զավարյանը, Ստեփան Զորյանը, Հովհաննես Լոռու-Մելիքյանը և ուրիշներ: 1890թ. սեպտեմբերին «Դրոշակ» թերթի առաջին համարում հրապարակված հռչակագրով դաշնակցությունն Արևմտյան Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ազատագրությունն ազդարարում է իր գլխավոր խնդիրը: ՀՅԴ ձևավորման առաջին շրջանում կուսակցությունը կարողացավ իր կազմակերպական կառույցները ստեղծել Արևմտյան Հայաստանում, Կ. Պոլսում, Կիլիկիայում, Այսրկովկասում, Ռուսաստանում և Եվրոպայի մի շարք երկրներում: 1892թ. հունիսին Թիֆլիսում սկսվեց ՀՅԴ առաջին համագումարը: 1894թ. «Դրոշակում» տպագրվեց ՀՅԴ ծրագիրը: «Նպատակ» բաժնում ասվում էր, որ ապստամբության ճանապարհով անհրաժեշտ է հասնել Արևմտյան Հայաստանի ազատությանը: «Միջոցներ» բաժինը նախատեսում էր ժողովրդի զինում. մարտական խմբերի ձևավորում, ապստամբական և ահաբեկչական գործողությունների իրականացում: 19-րդ դարի 90-ական թթ. կեսերին ՀՅԴ-ն դառնում է ազգային-քաղաքական ամենաազդեցիկ կուսակցությունը և շուտով ծանրակշիռ դեր ստանձնում նաև արևելահայ ազգային-հասարակական պայքարի կազմակերպման գործում:

Հայ ազգային-քաղաքական շարժման աշխուժացմանը նպաստում էր այն հանգամանքը, որ Հայկական հարցը դարձել էր մեծ տերությունների հետաքրքրության առարկա։ Սակայն սուլթանական վարչակարգը բարենորոգումների փոխարեն ավելի սաստկացրեց ազգային ու հասարակական ճնշումները։ Ստեղծվեց մի վիճակ, երբ ազատագրվելու ակնկալիքներ ունեցող ժողովուրդը հայտնվեց ավելի ծանր վիճակում։ Նման պայմաններում արևմտահայության լայն զանգվածներին մնում էր դիմել պայքարի բոլոր՝ խաղաղ ու զինված ձևերին, իսկ հասարակական-քաղաքական շրջանակներին՝ ուղղություն տալ այդ շարժմանը։ Հայաստանի տարբեր շրջաններում և գաղթավայրերում ձևավորված գաղտնի ազատագրական խմբակները հիմք դարձան 1880-ական թթ. կեսերից կուսակցությունների առաջացման համար։

Հայ ազատագրական շարժման նշանավոր կենտրոններից էր Վան քաղաքը։ Այստեղ գաղափարական ոգեշնչողներն էին Մկրտիչ Խրիմյանը, Մկրտիչ Փորթուգալյանը և Մկրտիչ Թերլեմեզյանը։ Մ. Խրիմյանի խորհրդով Մ. Փորթուգալյանը և նրա 12 սաները ստեղծում են մի կուսակցություն, որը կազմում է ապագա կուսակցության կորիզը։ Վտանգավոր համարելով Փորթուգալյանի գործունեությունը՝ 1885թ. մարտին իշխանությունները նրան վտարում են Վանից։ Նա հաստատվում է Մարսելում, որտեղ հրատարակում են  «Արմենիա» թերթը, զբաղվում հայրենասիրական գաղափարների տարածումով։ Մկրտիչ Թերլեմեզյանը 1885թ. աշնանը Վան քաղաքում հիմնադրում է առաջին հայ ազգային կուսակցությունը՝ «Արմենական» անունով։ Արմենականները պայքարում էին արևմտահայերին լուսավորելու և թուրքական բռնակալությունից ազատագրելու համար։ Հայկական հարցի լուծումը նրանք կապում էին Եվրոպայի օգնության և համաժողովրդական ապստամբության հետ։ Արմենականների գործունեության մեջ կարևոր տեղ ուներ զենքի հայթայթման ու կուտակման, ժողովրդին համահայկական ապստամբության նախապատրաստելու գործը։ 19-րդ դարի 90-ական թթ. նրանք կողմնորոշվում են դեպի հայդուկային պայքարը և համագործակցում «Դաշնակցության» հետ։ Արմենականների շարքերն արագորեն աճում են: Մինչև 1890 – ական թթ. սկիզբը միայն Վանի վիլայեթում հիմնվում են մոտ 150 – իցավելի կազմակերպական խմբեր՝ մոտ երկու հազար անդամներով: Կուսակցության գաղափարները լայն արձագանք են գտնում Տարոնում, Բաղեշում, Անդրկովկասում, Եգիպտոսում, Բուլղարիայում և ԱՄՆ-ում: Արմենականները ցուցադրեցին թուրքական բռնատիրության դեմ կազմակերպված քաղաքական ու զինված պայքարի վառ օրինակներ և խոր հետք թողեցին հայ ազատագրական շարժման պատմության մեջ: 

19-րդ դարի 80-ական թթ. Եվրոպայում սովորող հայ ուսանողությունը կրում էր ժամանակի գաղափարական ազդեցությունը: Սակայն հայ երիտասարդությանը որքան էլ հրապուրիչ թվար սոցիալիզմը, Հայկական հարցի լուծումը շարունակում էր մնալ առաջնային խնդիր: 1887թ. օգոստոսին Շվեյցարիայում Ժնևի համալսարանի մի խումբ արևելահայ ուսանողներ՝ Ավետիս Նազարբեկյանը, Ռուբեն Խանազատը, Գաբրիել Կաֆյանը, Մարո Վարդանյանը, ստեղծեցին երկրորդ քաղաքական կուսակցությունը: Նրանք 1887թ. վերջին հիմնադրում են իրենց թերթը, որը կոչում են «Հնչակ», որից էլ շուտով կուսակցությունը ստանում է իր անունը: Հնչակյանների հաքյացքներում առանձնակի տեղ ուներ սոցիալիզմի գաղափարը, որին հասնելու միջոց նրանք համարում էին գյուղական համայնքը: 1888թ. աշնանը «Հնչակ» թերթում հրատարակվում է կուսակցության ծրագիրը: Որպես մոտակա խնդիր սահմանվում է հայրենիքի մեծագույն մասի՝ Արևմտյան Հայաստանի ազատագրումը թուրքական բռնապետությունից: Ապագա հայկական անկախ պետականության կազմում պետք է միավորվեին օսմանյան, ռուսական և պարսկական տիրապետությանը պատկանող հայկական հողերը: 1889 թ. Ռ. Խանազատի և Գ. Կաֆյանի ջանքերով ստեղծվում են Կարինի և Տրապիզոնի մասնաճյուղերը: Ապա կուսակցական կառույց է հիմնվում Կ. Պոլսում, որին անդամակցում են հայտնի գործիչներ Միհրան Տամատյանը, Համբարձում Պոյաճյանը, Արփիար Արփիարյանը: Ստեղծվում են կառույցներ Արևմտյան Հայաստանում, Աթենքում, Եգիպտոսում և այլն: Կուսակցությունն իր գործունեության առանցքն է դարձնում հայդուկային շարժմանն աջակցելը: Հնչակյանները կարևոր դեր են ունենում Սասունի 1894թ. ինքնապաշտպանության և Զեյթունի 1895-1896 թթ. ապստամբության կազմակերպման գործում: 1896թ. Լոնդոնի առաջին համագումարում Հնչակյան կուսակցությունը պառակտվում է երկու թևի՝ սոցիալիստական և ազգային: Սոցիալիստական թևը՝ Ա. Նազարբեկյանի գլխավորությամբ, որը կարևոր խնդիր էր համարում սոցիալիզմի համար պայքարը, կազմում էր փոքրամասնություն, իսկ ազգայինը՝ մեծամասնություն: Վերջիններս Ա. Արփիարյանի գլխավորությամբ հեռանում են կուսակցությունից և 1898թ. հանդես են գալիս «Վերակազմյալ հնչակյաններ» անունով: Հնչակյան կուսակցությունն իր խոշոր ավանդն է ունենում հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործում:

1890թ. հուլիս-օգոստոսին Թիֆլիսում ընթացող հիմնադիր ժողովները հանգեցնում են հայ ազգային ավելի ազդեցիկ կուսակցության՝ «Հայ հեղափոխականների դաշնակցության» ստեղծմանը: Նորաստեղծ կուսակցության կորիզը Քրիստափոր Միքայելյանի գլխավորած «Դրոշակ» խմբավորումն էր: Կուսակցության ձևավորման գործընթացում առաջնակարգ դեր են կատարում Ք. Միքայելյանը, Սիմոն Զավարյանը, Ստեփան Զորյանը, Հովհաննես Լոռու-Մելիքյանը և ուրիշներ: 1890թ. սեպտեմբերին «Դրոշակ» թերթի առաջին համարում հրապարակված հռչակագրով դաշնակցությունն Արևմտյան Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ազատագրությունն ազդարարում է իր գլխավոր խնդիրը: ՀՅԴ ձևավորման առաջին շրջանում կուսակցությունը կարողացավ իր կազմակերպական կառույցները ստեղծել Արևմտյան Հայաստանում, Կ. Պոլսում, Կիլիկիայում, Այսրկովկասում, Ռուսաստանում և Եվրոպայի մի շարք երկրներում: 1892թ. հունիսին Թիֆլիսում սկսվեց ՀՅԴ առաջին համագումարը: 1894թ. «Դրոշակում» տպագրվեց ՀՅԴ ծրագիրը: «Նպատակ» բաժնում ասվում էր, որ ապստամբության ճանապարհով անհրաժեշտ է հասնել Արևմտյան Հայաստանի ազատությանը: «Միջոցներ» բաժինը նախատեսում էր ժողովրդի զինում. մարտական խմբերի ձևավորում, ապստամբական և ահաբեկչական գործողությունների իրականացում: 19-րդ դարի 90-ական թթ. կեսերին ՀՅԴ-ն դառնում է ազգային-քաղաքական ամենաազդեցիկ կուսակցությունը և շուտով ծանրակշիռ դեր ստանձնում նաև արևելահայ ազգային-հասարակական պայքարի կազմակերպման գործում:

Գործնական քերականություն1. Դո՛ւրս գրել ածականները. դրանցից երեքը գործածե՛լ
նախադասություններում։
Այս գետի ափին, այս ուռենու տակ
Իմ մանկությունն է անցել երազուն,
Խաղացել է նա գետում այս հստակ,
Ոսկի է փնտրել այս տաք ավազում։
Նա թառել է այս ծառերին դալար,
Երկյուղով մտել այրերը այս մութ
Ու կածաններում այս օձագալար
Թափառել է նա մինչև մայրամուտ։
Եվ իր ծիծաղի ալիքներն է ջինջ
Տվել նա մի օր ջրերին այս խենթ,
Որ ուրախ երգով տարել ամեն ինչ
Ու, սակայն, ոչինչ չեն բերել էլ ետ։
…Ամեն ինչ այստեղ նույնն է մնացել,
Նույն ալիքներն են գալիս ու գնում,
Եվ միայն ուռին ջրին կռացել,
Մի ինչ-որ կորած բան է որոնում։

Նրա տաք գրկում մոռացվել էին բոլոր ցավերը։

Ջինջ աչքերի մեջ թաքնված էր պիղծ հոգին։

Երազուն աղջնակը կորցրել էր իրականությունը։

Գտնե՛լ այն ածականները, որոնց գերադրական աստիճանը
–գույն մասնիկով չի կազմվում։
Բարձր, մեծ, տաք, նվազ, թանկ, լավ, ուժեղ, ազնիվ, զվարթ, խոշոր, հին,
բարակ, կոշտ, ուրախ, նոր, քաղցր։

 Գրե՛լ տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար – երփներանգ, տպավորիչ, խորիմաստ

Այգի – բերքառատ, կանաչ, կենդանաբանական 

Ծաղիկ –քնքուշ, փշոտ, բուրումնավետ 

Գիրք – հինավուրց, տեղեկատվական, հաստ 

Գորգ – գույնզգույն, տաք, զարդանաշխ 

Գտնե՛լ որակական ածականները

Բարձր, մարմնագույն, աշակերտական, ամուրի, թունդ, լեռնային, բրդյա,
պղտոր, տխուր, վճարովի, ցածր, դեղին, ժլատ, նարնջագույն, պատանեկան,
ջրալի, դաշտային, թավշյա, ասվե, ուրախ, քաղցր, անվճար։

 Գտնե՛լ ածականները և դրանցով կազմել բառակապակցություններ:

Աղոտ պատկեր, դերձակ, դժվարին, հոգատար մայր, մանրահատակ, կավ, հաճարենի,
հյուսնություն, լսարան, հանգամանորեն, երկաթ, պողպատե թուր, սնահավատ հարևան, դետալ,
գործունյա երիտասարդ, բարեգութ աղավնի, դաժանանցյալ, ատլաս, չիթ, փայտե նստարան, կաղապար, շրջանակ, թղթե նավակ:

Spix Macaw — Փոքր կապույտ շնաձուկ թութակ

Ենթադրվում է, որ բնության մեջ անհետացած տեսակ է, Spix Macaw- ը ներկայումս գոյություն ունի ծայրահեղ քանակով, և նրանց թիվը ընդամենը 60-80 հատ է իրենց բնակավայրի միջաայքում: Թռչունը կոչվում է նաև Փոքր կապույտ շնաձուկ, քանի որ նրանք հայտնի են իրենց կապույտ վառ փետուրներով:

Ոչնչացման պատճառը. Spix Macaw- ն ոչնչացավ ` իրենց վայել տեղանքի ոչնչացման, ապօրինի որսի և անօրինական առևտրի պատճառով:

Էվնոմիա կլորատերև

Էվնոմիա կլորատերևը 3-15 սմ բարձրությամբ գետնատարած բազմամյա բույս է։ Տերևներն ունեն 6-20 մմ երկարություն, հակադիր են, կոշտավուն, հակաձվաձև կամ կլորավուն, ամբողջաեզր և նստադիր։ 

Հովանոցանման ողկույզներում գտնվող ծաղիկները գագաթնային են և կարճացած։ Բաժակաթերթերը կարմրավուն են։ Պսակաթերթերը վարդագույն են, 8-10 մմ երկարությամբ։ Պատիճակներն ունեն մոտ 8 մմ երկարություն, 3-4 մմ լայնություն, ձվաձև-երկարավուն են և թեթևակի գոգավոր։ Սռնակի երկարությունը պտղի ժամանակ հասնում է մոտ 1 մմ-ի։

Հայաստանում հանդիպում է Ապարանի (լեռնագագաթ Քյորօղլի) և Գեղամի ֆլորիստիկական շրջաններում։ Ընդհանուր արեալն ընգրկում է Մեծ և Փոքր Կովկասյան լեռնաշղթաները։

Վտանգված տեսակ է։ Կովկասի էնդեմիկ բույսերից է։ Տարածման և բնակության շրջանների մակերեսը 500 կմ²-ից պակաս է։ Տեսակին, կապված հատկապես կլիմայի գլոբալ փոփոխության հետ, սպառնում է տարածման և բնակության շրջանների նվազման վտանգ։ Հայաստանի Կարմիր գրքի առաջին հրատարակության մեջ ընդգրկված չէր։